Większość umów, które podpisujemy, jako konsumenci, to umowy z przedsiębiorcami prowadzącymi „masową” działalność. Przykładowo do takich umów można zaliczyć:
- umowę z zakładem energetycznym,
- umowę o dostawę gazu lub wody,
- umowę o świadczenie usług telekomunikacyjnych,
- umowę o prowadzenie rachunku bankowego,
- regulamin sklepu internetowego, który akceptujemy, żeby skorzystać z oferty.
Właściwie zawsze w takiej sytuacji to druga strona przedstawia nam wcześniej przygotowany wzór umowy, na który nie mamy większego wpływu. Właśnie z tego względu, że podpisujemy umowę z podmiotem, który ma silniejszą pozycję i właściwie „wymusza” na nas zapisy umowy przepisy Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) zawierają regulację ochronną poprzez wprowadzenie tzw. klauzul niedozwolonych (klauzul abuzywnych).
Zgodnie z art. 385(1) k.c.: „postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.”
Tym samym, żeby uznać dane postanowienie za klauzulę niedozwoloną musi ono:
- nie zostać uzgodnione indywidualnie z konsumentem, co oznacza że konsument nie miał rzeczywistego wpływu na jego treść
- kształtować prawa i obowiązki konsumenta,
- kreować je w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i z rażącym naruszeniem interesów konsumenta,
- nie dotyczyć głównych elementów umowy, np. trudno będzie uznać cenę zakupu towaru za klauzulę niedozwoloną.
Jakie są skutki uznania zapisu umownego za klauzulę niedozwoloną:
- taki zapis nie obowiązuje konsumenta,
- może zostać wpisany na listę klauzul niedozwolonych, w wyniku kontroli sądowej, co spowoduje, że przedsiębiorca powinien usunąć taki zapis z wzorca umowy, lista decyzji Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta o uznaniu postanowienia umownego za klauzulę niedozwoloną jest dostępna stronie UOKiK: https://decyzje.uokik.gov.pl/bp/dec_prez.nsf
- uznanie postanowień umownych za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, co może skutkować karą finansową dla przedsiębiorcy.
Dwa ostatnie zapisy są szczególnie groźne dla sklepów internetowych, które w razie stworzenia regulaminu zawierającego klauzule niedozwolone mogą narazić się na dodatkowe koszty.
Również k.c. w art. 385(3) zawiera listę przykładowych postanowień umownych będących klauzulami abuzywnymi.
Jak widać po wskazanych powyżej skutkach korzystania przez przedsiębiorców z zapisów umów będących klauzulami niedozwolonymi, konsument pomimo słabszej pozycji przy podpisywaniu umowy może zniwelować negatywne skutki takich zapisów.
W ostatnim czasie klauzule niedozwolone stały się szczególnie „gorącym” tematem ponieważ, właśnie w oparciu o te przepisy k.c. osoby, które podpisały umowę kredytową we frankach szwajcarskich próbuję dochodzić swoich roszczeń.
