Prawo autorskie chroni przede wszystkim dwa rodzaje uprawnień przysługujących twórcy utworu:
- Autorskie prawa osobiste,
- Autorskie prawa majątkowe.
Zgodnie z art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem. Jak widać z brzmienia samego przepisu chroniony jest osobisty stosunek twórcy do dzieła.
Ustawa o prawie autorskim zawiera katalog praw osobistych, zaliczając do nich prawo do:
- autorstwa utworu,
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Nie jest to jednak katalog zamknięty. W doktrynie rozważa się istnienie pozaustawowych praw osobistych takich jak:
- prawo do dobrej sławy dzieła,
- prawo do „niekontynuowania” utworu.
Do najważniejszych cech praw osobistych należy zaliczyć:
- powstają z chwilą ustalenia utworu, na rzecz twórcy,
- ochrona nie jest ograniczona w czasie i „trwa wiecznie”,
- nie można się ich zrzec, ani zbyć,
Fakt, iż ochrona praw autorskich osobistych jest nieograniczona w czasie odróżnia te prawa od dóbr osobistych z kodeksu cywilnego, które wygasają po śmierci osoby, której przysługują. Pomimo tego, że ochrona „trwa wiecznie” to jednak z przyczyn faktycznych po śmierci twórcy (oraz jego potomków) ulega ona osłabieniu, a to ze względu na fakt, iż brak jest osób, które mogą domagać się przestrzegania tych uprawnień.
Co do zasady twórca nie może zrzec się, ani zbyć praw osobistych do utworu. Jednakże w praktyce pojawia się stanowisko, zgodnie z którym twórca, na podstawie umowy, może zobowiązać się do niewykonywania praw osobistych lub też zezwolić na ich wykonywanie przez inne osoby. Będzie to już jednak stosunek umowny, w którym warto ustalić, jakie będą negatywne konsekwencje dla twórcy za złamanie zobowiązania.
Tematyka praw autorskich osobistych jest bardzo szeroka i zbyt ważna, żeby poświęcić jej pojedynczy wpis, stąd dzisiaj tylko najważniejsze informację. W kolejnych wpisach powrócimy do omówienia poszczególnych praw osobistych oraz sposobów ich ochrony.
